Во последниов период, често во доцните часови или поточно во часовите пред легнување, кога градот и ноќта започнуваат со својата исихија, со своето тихување, практикувам да изгледам некој игран филм, од почеток до крај со особено внимание, и тоа играни филмови кои ми се во потсвеста и кои ги паметам „низ магла” – „низ магла” велам затоа што ги имаат давано многу одамна по нашите ТВ-а и по нашите кина, односно биле премиерно пуштани по Западниот свет во периодот близу пред или близу по моето рано детство.

Филмовите најчесто ги наоѓам на интернет-пребарувачите со нивните детали, по името на познатите глумци, или пак по некоја сцена или по нивниот жанр на кои можам да се присетам, а често и преку комбинација на сите нив во пребарувањето. „The Name of the Rose”, „Master and Commander: The Far Side of the World”, „Universal Soldier”, „The Assignment”, „Eminent Domain”, „Escape from New York”, „Escape from L.A.”, „Strange Days”, „Doomsday Gun”, „The Prophecy”, „Fallen”, „The 6th Day”, „Constantine”, „Blade”, „The Devil’s Tomb” итн. се само мал дел на кои во моментот додека ја пишував оваа статија ми текнуваше, од збирката на филмовите коишто ги изгледав. И ми стана дополнително појасно откако ги прегледав, како умот на современиот човек паднал лесно во логичката замка во којашто се наоѓа беспомошно денес. Влијанието на филмовите можеме да го сметаме за битно врз луѓето, затоа што тие се современиот облик на усното раскажување на приказните околу огнот, ноќе под ѕвезденото небо – нешто што било честа појава во древните времиња – и појава која, без разлика дали таа ќе се јави како првичната, без техничките помагала, а преку орален расказ и сопствена имагинација, или пак како современа варијанта, преку аудио и визуелни прикази, е насушно потребна за човекот да размислува за нештата, да дојде до одреден заклучок, да пренесе и прими искуство, порака, крајно да слушне за некое наравоучение.

На почетокот од холивудските „спектакли” па до некаде 90-тите, се потиснувал несвесниот дел од човекот, и главните улоги во најголем дел од случајот ги играле ликовите кои биле крајно рационални и крајно скептични! Секоја чест, во овој период на режисерот Џон Мектирнан (денес маргинализиран во филмската индустрија), кој со „Nomads” отскокнува во својата критика кон современиот свет и масовната урбанизација, и кој визионерски укажува накај безумно ќе одат работите (во суштина филмот многу го препорачувам за гледање). По 90-тите, се видоизменуваат работите, и се наметнуваат технолошкиот футуризам и новите општествени односи! Денес, филмовите од Западот изобилуваат со краен ирационализам, профаност и крвожедност! Ако не ми верувате, ѕирнете го филмот „Boy Kills World”, и ќе ви стане јасно што сакам да кажам (иако, во суштина филмот не го препорачувам за гледање). Она што е забележливо, изразитите сцени со многу крв и живо месо, започнуваат да зачестуваат во филмовите од овој период, кои очигледно се помалку емитувани/гледани тогаш, најверојатно затоа што тие експлицитни сцени биле неприфатливи или помалку прифатливи за тогашната публика, за разлика од другите филмови од 80-тите, 90-тите и од почетокот на 21-от век, но сепак станува збор за филмови со сета збрана тогашна „холивудска елита” во играните улоги, односно за филмови со скапо потрошен буџет. Друго забележливо во филмовите од овој период е што зачестуваат и содржините со окултните теми и древните пагански значења! Трето забележливо во овие филмови е што постои голема критика и скепса кон Христијанството, додека пак зачестуваат темите за „Крајот на светот” и за „спасот” на човекот преку технолошките пронајдоци, особено во филмовите близу пред и по 2000-тите! Интересното е и што речиси секогаш се наметнува и етичката двојба околу тоа до каде ќе е границата или до каде таа би требало да биде, со употребата на технолошките пронајдоци од страната на човекот, и речиси секогаш правилно се прикажува дека човекот ја преминува границата, без никакви етички правила и морални норми, и тоа најчесто заради некоја емоција или желба на човекот!

Таа скепса за човековата природа прикажана на филмското платно, упатува дека таа не е доволно прицврстена кон разумот или кон ratio-то, односно кон рационалноста, и дека токму човековата природа ќе доведе до злоупотребата и лошиот исход од незапирливиот развој на технологијата!

Римокатоличката црква во минатото, претставувала многу ограничувачка со своите постапки кога станувало збор за развојот на технологијата и древните знаења! Паралелно кај нас во тие времиња, или во Православната екумена, тоа не се ограничувало преку репресија со инквизиција, ниту пак на официјалното ниво не се забранувало, едноставно постоел слаб интерес за тоа. За пример, парниот систем, подморничките сонди и оружјата со нафтените пламени, постоеле и пред нашата ера! Иако првите две не наишле на нивната практична примена, сепак последните се прославиле со тоа што неколку пати го спасиле Константинопол од опсадите на побројните војски. А усовршување на орудијата со пламен гледаме дури во „2-та С.В.” од страна на Вермахтот. Ќе се запрашаме: зошто луѓето од тие времиња немале толкав интерес кон развојот и примената на технологијата!? Зошто Римокатоличката црква тоа го забранувала!? Практичната употреба и комерцијализацијата на парната машина на пример, биле темелот за брзата индустријализација која овозможила Западниот свет да преовладува во меѓународните односи последниве неколку века! Тогаш зошто долгото забранување и неколкувековниот слаб интерес!?

Одговорот е затоа што тие луѓе тогаш многу повеќе општо биле свесни за човековата природа, и најверојатно затоа што имале јасни сознанија за древните преданија кои говорат за лошиот исход и пропаста на цивилизациите наназад, или на преданијата со истата скепса кон човековата природа каква што ни се прикажува често денес на филмските платна!

Но сепак светот во којшто живееме ние, ја нема истата логика како со логиките од оние светови од минатите милениуми. Тогаш луѓето имале јасна скепса кон човековата природа, и затоа го обесхрабрувале или пак немале особен интерес за развојот на технологијата, затоа што согледувале опасност од технолошката моќ којашто би можела да се (зло)употреби од човековата самоуништувачка ирационалност! Денес ни се укажува на слабостите на човековата природа и скепсата кон неа, сепак интересот кон развојот на технологијата е неизмерлив! Нејзиниот развој е денес речиси и незапирлив, и таа напредува како ниедна друга област! А зошто, ако имаме двојба во исходот и ако сме свесни за паднатата природа на човекот!?

Сѐ некако ми говори дека постојаниот филмски приказ со скептичен призор кон човекот е со цел да бидеме наведени кон заклучокот дека човековата природа или треба да ја смениме, или пак треба директно да ја ставиме под контролата на некој кој во својата природа го нема моментот на ирационалноста (чист алгоритам)! Сѐ некако ова ми изгледа како на свечена идолизација на рационалноста на која човекот не ѝ е доследен!

Дополнително ми се проблематични изразитите сцени со многу човечка крв и човечко живо месо ала „уметноста” на Марина Абрамовиќ, кои се речиси присутни во секој понов филм од 21-от век. Таквиот постојан призор се обидува да ни каже дека „човекот е небитен”, дека и човекот е „животно” кој доколку го заколеш и искасапиш, не е ништо поразличен од една заклана свиња по своите внатрешни органи, или по својот материјален облик!? Тоа претставува обид за дехуманизација на човекот, и негово сведување на неважност, бројка, еден дел од животните.

Учителот Дугин еднаш упати дека нѐ убедуваа дека ѓаволот не постои, секако ниту Бог, сѐ додека преку рационалниот ум не заклучивме дека „Бог е мртов”. Кога тоа го заклучивме, и го прогласивме Бога за „мртов” – ѓаволот повторно се појави. И вистина: во светот денес интересот за магиите, сатанистичките ритуали и окултните обреди е на неверојатно високо ниво – а тоа укажува дека и покрај потребата на рационалниот ум да ги оттргне, избрише или потисне ирационалните моменти кај човекот, какви што се емоциите и верувањето, со цел да се остави просторот за научното појаснување на појавите, сепак обидот за оттргнувањето, бришењето или потиснувањето на ирационалностите кај човекот, подоцна прави имплозија и создава експлозија на истите без контрола, и тоа во нејзините најлоши појавни облици. Наместо религиозност – окултност; наместо литургија – пагански обреди!

Човековата природа повеќе од очигледно ги содржи и ја има потребата и од рационалностите и од ирационалностите кои се јавуваат во умот!

Дополнително рационалниот ум го има проблемот со логиките, кои знаат од една рационалност да направат всушност ирационалност, или да ја доведат едната рационалност под прашање дали е таа доволна рационална: имено разумот односно ratio-то секогаш тежнее да даде појаснувања за појавите блиско сфатливи и блиско разбирливи за човековиот ум, притоа за тоа користејќи најчесто дедукција, а секогаш логика; па така на пример, за воената логика, рационално е трошењето на огромните суми на пари со цел развој и масовното производство на воените средства како и на орудијата – затоа што рационално е што повеќе заштита која произведува поголемо чувство на безбедност, неретко и поголемо чувство на супериорност; за економската логика, ирационално претставува масовното производство на воените средства и орудијата кои при појавата на следната технолошки подобрена генерација на истите, и доколку тие не бидат никогаш употребени, ќе завршат само како товар и железо за отпад, или како ирационално, залудно потрошени пари, енергија и труд. Такво нешто видовме по Виетнамската војна, каде по завршувањето на воените дејствија, во САД масовно никнуваа паркови со отпад од воената техника во облик на цели авиони, тенкови и хеликоптери оттогаш, од сега веќе одамна застарен и неупотреблив тип.

Така може да се заклучи дека секоја логика се надева на својата рационалност, но доколку едната логика се погледне кон другата логика, рационалностите се доведуваат под знакот прашалник! Дотолку повеќе, тоа доведување под знакот прашалник открива, колку и да човекот се обидува рационално да размислува, сепак заклучокот и одлуката на крајот ги донесува под својата ирационалност! Примерот со воената логика, која својата рационалност ја темели на ирационалните моменти, на стравот од помислата на немоќта, незаштитеноста и небезбедноста, упатува на тоа дека кај човековата смисла најверојатно секогаш крајниот збор го има, и ќе го има ирационалниот момент, кој местото на своето производство го има кај човековото срце! Затоа е суштински важно со каква содржина ни се исполнети срцата, или во што веруваме! И затоа треба да се запрашаме: дали ни е потребен ваков технолошки развој, кој ќе ја видоизмени и/или кој ќе ја стави под целосна контрола човековата природа!?

Дали ни е потребна техниката која нема да служи на човекот, а ќе може да послужи фатално против него!? Дали заради ова Прометеј ни ја откри „тајната на огнот”!? Моето мислење чинам, откако ги исчитавте овие слова од оваа статија, без прецизно да го изразам – го знаете.

Крајно за да не настанат забуни кај читателите: рационалност во нашиот убав јазик се преведува како разумност; во минатото кај Латините, ratio од каде се изведува поимот rationalis, означувало смисла/причина (анг. reason) воедно и способност за пресметување (анг. calculation); или по нашки размисла+ум, или способност да се размислува и пресметува согласно човековата смисла!

Денес кај англофоните, кои се главните носители на ваквиот технолошки развој, под рационалност подразбираат многу повеќе пресметување, односно математичка операција, а многу помалку човечка причина или човечка смисла! Ваквото променето поимање настанува со „The Enlightenment Period”, а особено со Огист Конт и со неговиот т.н. Закон на трите стадиума, каде на местото на монотеистичките религии (теолошкиот стадиум) ја стави науката како „вера” (позитивистичкиот стадиум, како третиот „понапреден” стадиум или како стадиум над теолошкиот), односно настана верувањето во науката!

Ирационалност пак се преведува како неразумност, или мисла/дејствие на човекот без претходна смисла, причина и/или пресметка! Сепак луѓето кои љубопитно ја осознаваат човековата смисла или човековата причина, знаат дека таа е ограничена, и многу нешта што ги гледаме и чувствуваме, не можеме докрај и целосно да ги поимаме и внесеме размислено и пресметано во нашата смисла! Затоа често сведочиме на мисла или дејствие на човекот сторено под мистично влијание, или ако сакате под неговото верување! И тука во овој дел се согледува дека колку и да сакаме да бидеме разумни, мораме да имаме смисла, а за да добиеме смисла за мистериозната човекова природа, мораме претходно да го имаме ирационалниот момент на верувањето во нешто!

Иако човекот не можеме да го опишеме со јасна и прецизна дефиниција; сепак, човечкото битие е неразумна/ирационална појава од гледиштето на човековото ограничено разумно сфаќање и човековото возможно поимање. Човечкото битие е битие кое се движи и живее од своите уверувања и сомнежи, и кое од своите уверувања и сомнежи прави смисла за разумни и неразумни постапки кои водат до својата осмислена цел.

Човекот од гледиштето на чистиот човечки разум е мистична појава и не би требало да постои!

Тоа не значи дека човекот е навистина мистична појава и дека навистина не би требало да постои! Од гледиштето на Некој со безграничен разум и поимање, човекот можеби има сосем јасна и прецизна дефиниција; вербата на човекот дека постои Некој со таквото гледиште и таквото безгранично разумно поимање, прави смисла за човечкото битие и на самиот човек!

Човекот е битие кое мора да има верба за да има своја смисла, за да постои и за да опстои како појава во светов!

Човекот без верба во нешто е ништо!

Дури и атеистите имаат верба, односно верување дека науката некогаш ќе ја даде конечната, целосната и точната дефиниција за мистичната појава на човекот! Дотолку повеќе, денес атеистите веруваат дека некогаш во идно време, вештачки (а не органски) со помош на техниката (ВИ) ќе настане некој/направа со таквото безгранично сфаќање и поимање, или веруваат во надоаѓањето на својот технолошки „бог“, т.е. веруваат во тоа дека самите луѓе можат да станат „богови“ преку техниката, не разбирајќи дека преку таа постапка постои голема опасност човекот целосно да ја изгуби смислата на своето постоење (nihil).

Авторот на текстот е дипломиран правник.